​

(Đọc tập thơ Xanh của Hạnh Vân - NXB Hội Nhà văn, quý IV, 2018)

Vị giáo sư khả kính Hoàng Như Mai nói với chúng tôi ở giảng đường khi thầy còn sinh tiền: “Trần Đăng Khoa định vị được đời thơ của mình khi nào vượt qua được thần đồng thơ Trần Đăng Khoa với tập Góc sân và Khoảng trời!” Nhạc sĩ Trần Viết Bính ở Đồng Nai phổ nhạc bài thơ Hạt gạo làng ta của Trần Đăng Khoa, góp phần làm nên tên tuổi cả hai trong chừng mực nào đó khi hai người chưa biết nhau... Không hiểu sao khi cầm tập thơ có tựa chỉ một chữ Xanh của Hạnh Vân, tôi cứ nghĩ về câu nói của vị Thầy học hơn 40 năm về trước. Có thể đó là một trong những "nguyên lý" kỳ lạ của văn học.

Khi Đồng Nai công bố giải Văn học Nghệ thuật Trịnh Hoài Đức lần thứ IV, một tác giả tôi chưa từng được đọc trước đó được trao giải nhất Thơ với tập Ru miền cổ tích, cũng là tập thơ đầu tiên của Hạnh Vân. Đâm ra tôi phải tò mò và cố tìm đọc. Tìm đọc vì đã được đọc thơ của nhiều tác giả khác ở Đồng Nai trong hơn 30 năm qua, và nhận ra rằng Hạnh Vân có một giọng thơ không lẫn vào ai và trong khuôn khổ giải lần này. Không biết có bao nhiêu tập thơ được xét ở thể loại văn học cần được "cảm" hơn là “mổ xẻ” theo các chuẩn mực lý luận văn học.  Hội đồng xét giải đã có lý, dù rằng trong tập Ru miền cổ tích có bài chưa hẳn đã xứng với cái bục nhất.

Đọc Xanh cũng nên nhớ lại Ru miền cổ tích:

lặn vào vết nứt gót chân

một chao chát nắng một ầm ào mưa

nổi nênh sương gió đã thừa

hài xinh trẩy hội vẫn chưa một lần

an nhàn xa

khó nhọc gần

mùa thương neo lại bước chân nhịp nhàng

bốn mươi xuân mẹ rẽ ngang

bước chân vào cõi vĩnh hằng ngàn năm

(Chân trần)

Cái đắng nghét cuộc đời này không thấy trong tập Xanh và có thể như để đúng với tên gọi tập thơ, là một đề từ, một nhắn gởi. Đọc các tập thơ tôi thường đọc trước bài thơ nào lấy tựa làm tên cho cả tập, và lần này nghe bài Xanh:

Áo anh xanh vào cây

cây xanh vào huyền thoại

huyền thoại xanh vào em câu chuyện

về năm mươi người con trai

                               theo mẹ lên rừng

                   *

Rừng của anh không phải là những thân cây

tăm tắp ngay hàng

rừng của anh là trùng trùng lớp lớp

                               những hoang sơ

những bí ẩn những thiêng liêng những kỳ vĩ

là nơi mẹ thiên nhiên bao dung đón nhận

từ rong rêu cỏ dại đến cổ thụ um tùm

… Những ngày lạc giữa miền xanh

của một địa danh mang tên Vĩnh Cửu

em đã tin có những điều vĩnh cửu

như tình yêu của anh

dành cho những cánh rừng xanh.

                               (Xanh)

Bài thơ tự do 42 câu như một câu chuyện và có những điều đau đáu "anh cũng khóc khi thấy con cò mẹ bị thương lê lết/ tìm về gục chết bên bầy con vừa mổ vỏ", để rồi:

dường như rừng mặn

dường như nước mắt anh xanh

"Xanh" xuất hiện nhiều lần trong cả tập thơ, bài Thành phố xanh:

nơi có anh

đường phố xanh cây, xanh màu áo thợ

cuộc sống xanh sức trẻ

nhịp ngày đêm tất bật xoay vòng

 và:

mưa xanh nối với đất trời

người đi xa vẫn mặn mòi tình quê

sầu riêng nồng những hẹn thề

chôm chôm thắp đỏ lối về năm xưa.

"Chôm chôm thắp đỏ" nhưng vẫn xanh vì vẫn còn nhớ "lối về năm xưa".

Tôi thích đọc thơ là để lòng mình trôi theo và tôi thích bài Nói với mẹ Âu Cơ (nếu có quyền tôi thay chữ "nói" thành " thưa"), trong đó vẫn là... xanh:

Bão giông choàng lên biển xanh cát trắng

Nỗi đau Mỵ Châu mặn đến muôn đời

Rừng xa xanh biết bao lần thương tổn

Sơn Tinh buồn khi lũ quét về xuôi.

"Tạm biệt mẹ chiều nay con về biển", nhân vật thơ đã thưa như vậy nhưng ai lại chẳng biết rằng chàng Sơn Tinh trong truyền thuyết làm sao đọ sức nổi với bọn chằng tinh phá rừng có bảo kê.

Tác giả được trao giải nhất cho chặng đường thơ 5 năm trước của tỉnh nhà; vượt qua dấu mốc này không dễ, Hạnh Vân dụng công trong tập Xanh, nói lên ý thức công dân dù thơ là tiếng nói tự tình. Tác giả trải lòng an nhiên, như chẳng muốn minh họa điều gì. 2013 có tập Ru miền cổ tích; 2018 có Xanh, vậy mong  sớm có tập thứ ba để bạn thơ vui vẻ dõi theo hành trình và nhịp  thơ Hạnh Vân.

    Trần Phi Châu