Nhân dịp kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 – 30/4/2025), Văn học thiếu nhi – Tập 1, ấn phẩm đặc biệt dành cho thiếu nhi đã được xuất bản và đến với bạn đọc khắp cả nước. Ấn phẩm này là kết quả phối hợp giữa Hội đồng Văn học thiếu nhi thuộc Hội Nhà văn Việt Nam, Báo Thiếu niên Tiền phong và Nhi đồng thuộc Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh. Tập sách này đánh dấu lần đầu tiên Hội Nhà văn Việt Nam xuất bản một ấn phẩm chuyên biệt dành riêng cho thiếu nhi.
Ấn phẩm chuyên biệt đầu tiên dành cho thiếu nhi
Thật vậy, từ ý tưởng muốn có một xuất bản phẩm văn học đúng nghĩa dành cho thiếu nhi của Hội đồng Văn học Thiếu nhi – thuộc Hội nhà văn Việt Nam, Hội đồng kiên trì thực hiện trong một thời gian khá dài để tập sách đầu tiên ra đời. Nhà văn Thái Chí Thanh – Chủ tịch Hội đồng Văn học Thiếu nhi, nhà thơ Bảo Ngọc – Phó Chủ tịch Hội đồng, cùng các thành viên Hội đồng đã trao đổi, thống nhất kế hoạch và đề cương tác phẩm. Với 150 trang, khổ 19x26,3, Văn học Thiếu nhi tập 1 vừa có thể là tạp chí, vừa là sách; song có thể nói là nội dung và hình thức của ấn phẩm rất bắt mắt, độc đáo, phù hợp với bạn đọc tuổi thiếu nhi, và cũng rất đáng được người đọc nhiều lứa tuổi quan tâm.
Có thể nói, nội dung và mục tiêu Văn học thiếu nhi – Tập 1 không chỉ là một tuyển tập các tác phẩm văn học dành cho thiếu nhi mà còn là một công trình nghiên cứu, phê bình văn học, nhằm cung cấp cái nhìn toàn diện về văn học thiếu nhi Việt Nam. Cuốn sách được kỳ vọng sẽ là cầu nối giữa các thế hệ độc giả, là nguồn tài liệu phong phú cho giáo dục và nghiên cứu văn học.
Sách được chia thành 8 phần với các nội dung chính:
Cánh én văn học với những ghi nhận mới nhất về đời sống văn học thiếu nhi và các hoạt động của Hội đồng Văn học Thiếu nhi trong vai trò kết nối các trại sáng tác thiếu nhi ở các vùng đất.
Ô cửa văn học giới thiệu các sáng tác của các tác giả thiếu nhi ở mọi nơi trên đất nước, là những tác phẩm truyện, thơ hết sức mới mẻ, đáng yêu, mang đến những cảm xúc trong trẻo của các cây bút trẻ.
Nhà văn và tác phẩm là phần giới thiệu các nhà văn Việt Nam với những tác phẩm nổi tiếng viết cho thiếu nhi. Bên cạnh đó là tác phẩm của các nhà văn, nhà thơ đương đại; của các thành viên Hội đồng Văn học Thiếu nhi với những trải nghiệm sâu sắc và nhiều kinh nghiệm sáng tác cho thiếu nhi.
Những ô cửa mở là phần giới thiệu những bài viết lý luận, tổng hợp cho người đọc cái nhìn tổng quan, bao quát về văn học thiếu nhi trong dòng chảy của Văn học Việt Nam.
Nhịp cầu văn học thế giới bao gồm những tác phẩm của các nhà văn, nhà thơ lớn trên thế giới, được các dịch giả nổi tiếng Việt Nam chuyển ngữ nhằm mang đến những sáng tác văn học nước ngoài tiêu biểu cho thiếu nhi.
Văn học dưới mái trường là một phần rất thú vị của Văn học Thiếu nhi, qua đó chia sẻ kinh nghiệm sáng tác cho các bạn nhỏ, các cây bút nhí, giúp các bạn viết nên những tác phẩm đầu tay.
Rubik nghệ thuật là những bài viết về các bộ môn nghệ thuật gắn liền với văn học, mang đến cho Văn học Thiếu nhi sức sống, vẻ đẹp và sự lan tỏa kỳ diệu. Đó là sự góp mặt của hội họa, âm nhạc, đồng thời mang đến cái nhìn rất mới, hiện đại của các thế hệ tác giả trẻ trong sự gắn kết văn học và nghệ thuật.
Trạm đọc yêu thương chia sẻ những kỷ niệm trong nghề nhà giáo, một công việc cao quý đã nâng bước nhiều thế hệ sáng tác và những cây bút Văn học Thiếu nhi.
Văn học Thiếu nhi tập 1 - ấn phẩm mới dành cho thiếu nhi (ảnh ĐG)
Những cái mới của Văn học Thiếu nhi tập 1
Ngoài sự đặc biệt là xuất bản phẩm có tính chất đầu tiên, và tiên phong dành cho thiếu nhi, Văn học Thiếu nhi tập 1 còn ấp ủ và chứa đựng nhiều điều gửi gấm của các nhà văn, nhà thơ, các nhà phê bình… đối với sự phát triển của Văn học Thiếu nhi trong tương lai.
Thật vậy, đây là ấn phẩm đầu tiên, mang tính chuyên biệt của Hội Nhà văn Việt Nam dành riêng cho thiếu nhi, thể hiện sự quan tâm đặc biệt đến đối tượng độc giả này. Không vì mục đích thương mại, cuốn sách được ưu tiên cho văn học đích thực của thiếu nhi, và vì thiếu nhi. Mục tiêu này đã được nghiêm túc thực hiện nhờ vào sự nỗ lực của rất nhiều người, nhiều bộ phận khác nhau, từ đó đạt được nội dung và hình thức hết sức phù hợp với Văn học Thiếu nhi. Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều – Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam – đã ghi nhận: “Văn học thiếu nhi là một giấc mơ bền bỉ của các thành viên Hội đồng văn học thiếu nhi của Hội nhà văn, đặc biệt là nhà văn Thái Chí Thanh và nhà thơ Bảo Ngọc. Nhưng nếu không có Báo thiếu niên tiền phong mà người đứng đầu là nhà văn Nguyễn Phan Khuê cùng ban lãnh đạo báo thì giấc mơ ấy sẽ là một đám mây bay trên đầu chúng ta về phía chân trời và biến mất. Cùng đó là sự ủng hộ của Nhà xuất bản Hội nhà văn Việt Nam".
Vì vậy, Văn học Thiếu nhi Tập 1 cũng là kết quả của sự phối hợp đa ngành: Cuốn sách được thực hiện thông qua sự hợp tác giữa các tổ chức văn học, báo chí và giáo dục, tạo nên một sản phẩm có giá trị toàn diện. Cuốn sách sẽ trả lời cho bạn đọc nhiều câu hỏi quan trọng của văn học nói chung và văn học thiếu nhi nói chung: Bạn đọc tuổi thiếu nhi có tìm thấy thế giới tâm hồn, trí tưởng tượng và đời sống của họ trong Văn học Thiếu nhi tập 1 này không? Hình thức trình bày có tạo nên mối liên hệ với bạn đọc của nó ? Những câu chuyện trong đó thuộc về thiếu nhi với tư cách là chủ thể; hay chỉ thuộc về những người viết ra? Những bậc cha mẹ và thầy cô tìm thấy những gì từ ấn phẩm này để giúp họ trong tình yêu thương và gợi mở đời sống của họ với con em mình không?...
Cuốn sách một phần đáp ứng mục tiêu lâu dài cho Văn học Thiếu nhi. Nhà thơ Thái Chí Thanh – Chủ tịch Hội đồng Văn học Thiếu nhi cho biết: Hội đồng Văn học thiếu nhi đặt mục tiêu duy trì và phát triển ấn phẩm chuyên đề này như một sân chơi lý thú và bổ ích, góp phần nuôi dưỡng tâm hồn trẻ em, và về lâu về dài sẽ trở thành biểu tượng của sự kết nối các thế hệ. Cuốn sách có tầm quan trọng nhất định, được xem là bước đi quan trọng nhằm khẳng định vai trò và vị thế của văn học thiếu nhi trong đời sống văn hóa hiện đại. Giá trị học thuật và nghệ thuật được khẳng định qua các bài viết, tác phẩm trong sách. Qua sự đánh giá của các chuyên gia, cuốn sách được thực hiện từ những văn nghệ sĩ, nhà giáo có uy tín, vừa có giá trị giáo dục, vừa giàu cảm xúc và phù hợp tâm lý trẻ nhỏ, đồng thời có chiều sâu về mặt nghiên cứu và phê bình.
Nhà thơ Trần Đăng Khoa – Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam viết: “Thời nào các em cũng được yêu thương chăm chút chu đáo", và Hội Nhà văn cũng luôn quan tâm đến Văn học Thiếu nhi như là một bộ phận hết sức quan trọng của tổ chức Hội cũng như trong đời sống sáng tác văn học. Ông mong muốn Văn học Thiếu nhi sẽ là bức tranh toàn cảnh về văn học Thiếu nhi Việt Nam. Chuyên đề có nhiều chuyên mục, nhiều tác phẩm thú vị, hấp dẫn, sâu sắc ở đủ các thể loại với nhiều góc nhìn khác nhau, giọng điệu khác nhau, đưa các em thiếu nhi và các thầy cô giáo, những người quan tâm đến văn học thiếu nhi tiếp cận gần hơn với thế giới muôn màu của một đời sống văn học luôn đổi mới và phát triển. Các em thiếu nhi và bạn đọc Văn học Thiếu nhi sẽ gặp gỡ những nhà thơ nhà văn mà các em yêu thích, coi đó là những tấm gương trong đời sống và sáng tác. Và rồi cũng ở đây, sẽ xuất hiện những bài viết, những tác phẩm của chính thầy cô các em, thậm chí của chính các em với cái nhìn trong veo ở lứa tuổi Thần tiên về thế giới Thần tiên... Để thực hiện điều đó cần có sự nỗ lực bền bỉ của Hội đồng Văn học Thiếu nhi, sự chung tay của các cơ quan quản lý cũng như các đơn vị chuyên môn. Đồng thời không thể thiếu bàn tay, khối óc, tấm lòng của những người văn nghệ sĩ đã dành tâm huyết lớn cho Văn học thiếu nhi.