Sau thành công của một số Trại sáng tác Văn học Nghệ thuật (gọi tắt là Trại) trong năm 2025, Hội Văn học Nghệ thuật Đồng Nai tiếp tục tổ chức trại sáng tác với chủ đề “Văn nghệ sĩ với người lính, biển đảo và quê hương đất nước" tại thành phố biển Vũng Tàu. Tôi đã nhiều lần đến Vũng Tàu du lịch, thăm bạn bè, làm việc... nhưng lần này với tư cách, tâm thế và cảm xúc đặc biệt của một văn nghệ sĩ dự trại sáng tác, tôi vui mừng nhưng cũng ưu tư: Mình sẽ viết gì và viết như thế nào đây cho xứng đáng với 10 ngày dự Trại, để không bị mang tiếng là “cưỡi ngựa xem hoa", viết đối phó cho có?
Từ Đồng Nai đến Nhà sáng tác Vũng Tàu khoảng gần 90 km. Đúng 8h ngày 08/5/2025, xe 12 chỗ ngồi xuất phát từ Trụ sở Hội, sau hơn 1 giờ bon bon trên Quốc lộ 51 rộng rãi và êm thuận, trò chuyện rôm rả, chúng tôi đã có mặt tại Nhà Sáng tác Vũng Tàu.
Sinh hoạt, trao đổi chuyên môn tại Trại sáng tác (ảnh Trần Sơn)
Ấn tượng đầu tiên của tôi là Nhà Sáng tác gồm 5 tầng khá bề thế, sơn màu kem chủ đạo trông nhã nhặn dù hơi cũ. Được biết, tòa nhà này từng bị hư hại nặng bởi cơn bão số 9 năm 2008, sau đó được sửa chữa, nâng cấp để trở nên khang trang và hiện đại như hiện nay. Tòa nhà ở vị trí đắc địa, thoáng, có góc nhìn ra biển rất đẹp và rộng. Từ trên tầng 4 và 5 có thể phóng tầm mắt bao quát toàn bộ một vùng non nước hữu tình, trong đó có bãi Sau và vùng biển phụ cận, đặc biệt là rất thuận lợi để ngắm bình minh trên biển. Tuy phòng ốc không sang trọng như khách sạn nhưng khá sáng sủa, sạch sẽ, thoáng mát và đủ tiện nghi cơ bản, tạo cảm giác sinh hoạt thoải mái như ở nhà.
Bữa cơm trưa đầu tiên thật vui vẻ, ngon miệng và ấm áp không khí gia đình.
14h chiều ngày 08/5 khai mạc Trại. Đến dự có bà Đỗ Thị Thanh Thùy- giám đốc Nhà sáng tác, nghệ sĩ nhiếp ảnh Phạm Văn Hoàng (Hoàng Long) - tân Phó Chủ tịch Thường trực Hội VHNT Đồng Nai đồng thời là Trưởng đoàn; 12 trại viên thuộc các chuyên ngành Văn học, Âm nhạc, Nhiếp ảnh và Mỹ thuật. Ông Phạm Văn Hoàng thay mặt Hội tặng quà cho bà Đỗ Thị Thanh Thùy gồm: Tạp chí Văn nghệ Đồng Nai, 2 cuốn sách Nửa thế kỷ văn học Đồng Nai và Các tác phẩm văn học nghệ thuật tiêu biểu của Đồng Nai.
Sau phần nghi thức, chương trình văn nghệ khá sôi nổi và sinh động. Nhạc sĩ Nguyễn Thái Sơn, Trương Ngọc Du, Nguyễn Bá Trang, Nguyễn Trường Thịnh thể hiện các ca khúc (có đệm đàn ghi-ta) của chính tác giả, tương tự như vậy, nhà thơ Lê Sỹ Tùng, Đào Trọng Thử, Lê Ngọc Lợi, Nguyễn Minh Đức và Nguyễn Văn Thanh thể hiện tác phẩm thơ do mình sáng tác. Buổi khai mạc khép lại trong không khí vui vẻ thân mật.
Tác giả bài viết Nguyễn Văn Thanh tại Trại sáng tác
Những ngày tiếp theo, trại viên chủ yếu ở “nhà" viết và hoàn thiện tác phẩm. Riêng ban Nhiếp ảnh, do tính chất đặc thù nghề nghiệp nên các nghệ sĩ phải thường xuyên ra ngoài để “săn" ảnh.
Sáng 17/5, Ban tổ chức phối hợp tổng kết Trại và gặp gỡ Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. Nhà văn Nguyễn Minh Đức tiếp tục làm MC. Trước khi vào chương trình chính thức, nhạc sĩ Trương Ngọc Du thể hiện bài hát với ghi-ta đệm của nhạc sĩ Vũ Hường (Hội VHNT Bà Rịa – Vũng Tàu); nhà văn Nguyễn Minh Đức và nhà thơ Đào Trọng Thử ngâm, đọc thơ; nhạc sĩ Trương Ngọc Du hát tặng hai vị khách Hội bạn bài hát với ghi-ta đệm của nhạc sĩ Vũ Hường.
Nhà văn Hoàng Ngọc Điệp thay mặt Ban tổ chức đánh giá kết quả của Trại sáng tác. Chuyên ngành văn học có 8 tác giả, trong đó có 5 tác giả văn xuôi, 3 tác giả thơ. Văn xuôi gồm 4 truyện ngắn, 1 bút kí, 1 nghiên cứu văn học. Các truyện ngắn đều có thông điệp rõ ràng, có đầu tư các thủ pháp nghệ thuật. Sông hát là tự sự của chàng thanh niên có số phận éo le, phải vượt lên những ám ảnh, chấn thương để vươn tới một cuộc sống nhân văn thắm đượm tình người. Buổi chiều đầy nắng là câu chuyện của nhà báo già về hưu, sám hối vì những toan tính riêng mà khi còn tại vị, ông đã quay lưng lại lẽ phải, quay lưng với người con gái trung thực, dũng cảm, dám phanh phui cái xấu, cái ác. Các truyện ngắn Trăng thức, Hạ huyền trăng khai thác cuộc sống ở các làng chài, nơi có những con người độ lượng, sẵn sàng đánh đổi hạnh phúc riêng để bảo vệ, giữ gìn biển đảo của Tổ quốc. Các nhân vật đã sống như Tuấn trong Trăng thức luôn tâm niệm “Con người ta luôn phải hướng về phía ánh sáng". Bút kí Mưa Gành Ráng nóng hổi tính thời sự, ghi lại cảm xúc tươi mới trước một Vũng Tàu xinh đẹp, đang bứt phá mạnh mẽ trong kỉ nguyên vươn mình của đất nước. Bài nghiên cứu Từ mới trong Truyện Kiều là những tìm tòi, phát hiện của tác giả về cách dùng từ “ngọn tường", “vắt nóc", “người soi", “nhà ghen" và “phụ phàng"… minh chứng cho nhận định của nhà thơ Xuân Diệu: Nguyễn Du là phù thủy của ngôn từ. Những phát hiện tinh tế của tác giả giúp ta hiểu sâu hơn giá trị đặc sắc của ngôn ngữ Truyện Kiều đồng thời là những gợi mở cho người làm thơ hôm nay.
Về thơ, có những bài đáng chú ý như Sài Gòn thu, Giọt đêm, Trả…Sài Gòn thu tứ thơ nhẹ nhàng, cảm xúc sâu lắng. Bài thơ như bức tranh lộng lẫy mà man mác buồn của mùa thu phương Nam… Giọt đêm có những câu thơ chân phương nhưng chạm đến nỗi niềm sâu kín của những người con xa xứ. Các bài Ngẫm, Sắc màu, Trả… tác giả đối thoại với đời sống, với chính mình, không còn là những liệt kê, kể lể khi đến vùng đất mới mà là những ưu tư sâu sắc về cuộc sống, mở ra không gian suy tưởng cho bạn đọc. Mười một ca khúc, một thành tích khá bất ngờ, vượt qua yêu cầu của Ban tổ chức. Đề tài của các ca khúc khá đa dạng: Về đây bên anh, Tiếng chuông Trấn Biên, Dấu chấm than cuộc đời, Hoàng hôn em và biển, Vũng Tàu quê em, Tự hào thay những Yết Kiêu thời đại, Tượng đài rừng Sác… Dù là phổ thơ hay tự viết lời, các ca khúc đều thể hiện cảm xúc hân hoan của tác giả khi chứng kiến bàn tay sáng tạo của con người, sự kì vĩ của thiên nhiên… Các ca khúc với giai điệu khi mượt mà sâu lắng, khi trong sáng sôi nổi, ca từ chắt lọc là đóng góp rất đáng biểu dương của các nhạc sĩ trong một khoảng thời gian không dài.
10 ảnh nghệ thuật của 2 tác giả đã ghi lại, lưu giữ vẻ đẹp đa dạng, như thực như mơ của thành phố biển Vũng Tàu trong những thời khắc khác nhau, tất cả đều đẹp, ấn tượng. Có thể nói, sự rung cảm của nghệ sĩ và kĩ năng chọn góc độ, ánh sáng, cùng sự hỗ trợ của công nghệ đã mang lại những tác phẩm giàu chất thơ, làm phong phú thêm nghệ thuật nhiếp ảnh của Hội Văn học Nghệ thuật Đồng Nai. Có 1 tác phẩm điêu khắc mang tên Giấc mơ của núi đồi bằng chất liệu composite, lấy ý tưởng từ câu chuyện tình lãng mạn về sự tích hoa dã quỳ. Phù điêu được tạo hình thanh thoát, mềm mại, hình dáng núi đồi gợi đến dáng vóc nuột nà của thiếu nữ giữa thiên nhiên hoang sơ, thuần khiết. Tác phẩm có tính ước lệ cao nhưng vẫn gần gũi với người thưởng ngoạn, được chạm khắc bằng đôi tay tài hoa và trí tưởng tượng bay bổng của người nghệ sĩ…
Hội VHNT Đồng Nai gửi tặng Nhà Sáng tác 2 bức ảnh nghệ thuật: một bức gồm 14 trại viên chụp lưu niệm với Giám đốc Nhà Sáng tác, một bức chụp tòa nhà cao tầng Fusion Vũng Tàu; tặng Hội VHNT Bà Rịa- Vũng Tàu gồm: Tạp chí Văn nghệ Đồng Nai và 2 tuyển tập Nửa thế kỷ văn học Đồng Nai và Các tác phẩm văn học nghệ thuật tiêu biểu của Đồng Nai , 01 ảnh nghệ thuật chụp một góc thành phố Long Khánh.
Kết thúc trại, ông Phạm Văn Hoàng bàn giao tác phẩm cho bà Đỗ Thị Thanh Thùy, gồm: 4 truyện ngắn, 1 bút kí, 1 bài lí luận phê bình, 14 bài thơ, 11 bài hát, 1 phác thảo điêu khắc và 10 ảnh nghệ thuật.
***
Bữa cơm chia tay kéo dài hơn ngày thường bởi có thêm hai vị khách quý đến từ Hội VHNT Vũng Tàu. Sau bữa trưa, chúng tôi về phòng thu dọn hành lý, chuẩn bị 14h trả phòng. Chắc là tâm trạng mọi người ít nhiều đều lưu luyến chia tay Nhà Sáng tác với những con người thân thiện dễ mến sau 10 ngày lưu trú, hi vọng sẽ có ngày trở lại bằng tuyến đường cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu sắp hoàn thành. Trên xe bon bon trực chỉ hướng Biên Hòa, tôi lần giở cuốn Kỉ yếu Trại Sáng tác - sáng kiến của tân Phó Chủ tịch thường trực Hội - hồi tưởng lại quá trình thực hiện Trại, lòng bâng khuâng tạm biệt Nhà Sáng tác và thành phố biển Vũng Tàu xinh đẹp. Mười ngày trôi qua thật nhanh. Một chuyến đi với những trải nghiệm thú vị, mới mẻ không thể nào quên.
Ngày nay, sự hình thành và phát triển của Internet và các mạng xã hội như Zalo, Facebook... đang làm suy giảm sự quan tâm của xã hội đối với văn học nghệ thuật, việc sáng tạo và quảng bá tác phẩm ngày càng khó khăn. Trong bối cảnh đó, tôi thầm cảm ơn lãnh đạo tỉnh vẫn quan tâm đến VHNT, đầu tư, đãi ngộ văn nghệ sĩ để anh chị em tiếp tục sáng tạo nên những tác phẩm văn học nghệ thuật có giá trị cao về tư tưởng và nghệ thuật.