“Trăm nhánh đổ về một dòng"
Ban Văn nghệ dân gian (VNDG) là một trong những ban chuyên ngành của Hội Văn học Nghệ thuật Đồng Nai. Nhiệm kỳ (2019 - 2024), nhân sự Ban VNDG có nhiều biến động, Ban giới thiệu kết nạp được 01 hội viên mới (Ninh Thị Vui) và 01 hội viên lớn tuổi Đỗ Bá nghiệp đã qua đời (6/2023). Ban VNDG hiện có 10 hội viên, trong đó có 01 Trưởng ban, 01 phó ban và 01 hội viên Nguyễn Thị Nguyệt còn là Phó Chủ tịch Hội; Ban có 06 hội viên chuyên ngành Trung ương. Do đặc thù của chuyên ngành nên hội viên của Ban VNDG thuộc nhiều thế hệ và lĩnh vực khác nhau, mỗi người đều có lòng say mê nghiên cứu, sáng tạo văn nghệ dân gian nên tự nguyện hội tụ cùng nhau. Hội viên lớn tuổi nhất là PGS.TS. Huỳnh Văn Tới (65 tuổi), hội viên trẻ nhất là Ninh Thị Vui (39 tuổi). Nghề nghiệp của các hội viên khá đa dạng công tác ở nhiều lĩnh vực khác nhau như tham gia giảng dạy, công tác ở ngành văn hóa trong và ngoài địa phương.... Về trình độ chuyên môn, chất lượng hội viên của Ban VNDG ngày càng được nâng cao, hội viên có học hàm, học vị từ cử nhân trở lên (01 Phó Giáo sư, 02 tiến sỹ, 05 Thạc sỹ).
Say mê nghiên cứu, sáng tác, quảng bá văn nghệ dân gian
Nhiệm kỳ 2019 - 2024, với nhiều thách thức, khó khăn do tình hình dịch bệnh Covid kéo dài nhưng tập thể Ban VNDG biết phát huy tinh thần đoàn kết, sáng tạo, trách nhiệm hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được BCH Hội VHNT phân công; Kế hoạch, Chương trình hoạt động đã đề ra. Đầu nhiệm kỳ, Ban VNDG chủ động xây dựng kế hoạch, chương trình hoạt động trên cơ sở Nghị quyết, Kế hoạch và Chương trình của Hội VHNT ban hành. Ban VNDG xây dựng quy chế hoạt động rõ ràng, phân công trách nhiệm cụ thể cho từng hội viên dựa trên năng lực của mỗi cá nhân, nhằm đảm bảo thực hiện nhiệm vụ đạt hiệu quả cao. Từng tháng, quý, năm, Ban VNDG có tổ chức họp định kỳ nhằm đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ đã được đề ra, cũng như xây dựng phương hướng hoạt động trong thời gian tới.
Đối với lĩnh vực chuyên môn, Ban VNDG xác định Văn nghệ dân gian là tiếng nói của người bình dân, phản ánh cuộc sống ước vọng của mình. Văn nghệ dân gian của các dân tộc ở Đồng Nai rất độc đáo tạo nên diện mạo, bản sắc văn hóa. Trong suốt diễn trình lịch sử, văn nghệ dân gian vẫn luôn có vị trí cốt lõi, là nền tảng giá trị tinh thần của nhân dân. Trong sinh hoạt đời sống văn hóa, văn nghệ dân gian là món ăn tinh thần tô điểm cho cuộc sống của họ thêm nhiều màu sắc phong phú hơn. Chính vì vậy, Ban VNDG đề cao công tác bảo tồn và phát huy các giá trị văn nghệ dân gian của tỉnh Đồng Nai trong tình hình hiện nay rất cần thiết và quan trọng.
Trong công tác bảo tồn văn nghệ dân gian ở Đồng Nai, Ban VNDG đã tổ chức nhiều đợt sưu tầm, điền dã, nghiên cứu trên khắp các địa phương toàn tỉnh với những loại hình văn hóa độc đáo như: khảo sát văn hóa người Tày, Thái (2019), văn hóa người đồng Mạ ở Đồng Nai (năm 2020); khảo sát cộng đồng người Xtiêng ở Đồng Nai (năm 2022); khảo sát cơ sở tín ngưỡng dân gian huyện Nhơn Trạch (năm 2023). Kết quả của mỗi đợt khảo sát thu được hàng trăm trang tư liệu rất quý giá được sưu tầm, phục vụ cho công tác nghiên cứu, quảng bá văn hóa trong tương lai. Có thể nói, công tác sưu tầm các di sản văn hóa dân gian là việc làm rất công phu, vất vả, mất nhiều công sức, thời gian. Nghệ nhân nắm giữ di sản văn hóa gian dân là những người cao tuổi trong cộng đồng dân tộc, sống ở vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn. Chính vì vậy những người nghiên cứu sưu tầm văn nghệ dân gian phải đam mê, tận tụy, vất vả đến tận cơ sở làng bản tộc người để tìm hiểu các giá trị đặc sắc đang tồn tại trong cộng đồng.

Ban Văn nghệ đân gian trong một chuyến điền dã

Đi đôi với công tác bảo tồn là công tác phát huy các giá trị văn nghệ dân gian ở Đồng Nai. Nhiệm kỳ 2019 - 2024, Ban VNDG đã tập hợp, đoàn kết hội viên, tích cực tham gia các cuộc vận động sáng tác văn học - nghệ thuật, tham gia nghiên cứu, sưu tầm, sáng tác theo chủ đề, chủ điểm, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống và tri thức dân gian các dân tộc. Nhiều hội viên nhiệt tình, hăng say nghiên cứu, sáng tạo tác phẩm đa dạng thể loại như:
- Hội viên Huỳnh Văn Tới chủ biên của nhiều công trình nghiên cứu văn hóa khu vực Nam Bộ: Phong tục, tập quán cư dân Nam Bộ (đề tài cấp Bộ, trường đại học Văn hóa TP.HCM chủ trì, năm 2021 - 2022); Giới thiệu văn hóa ẩm thực của người Việt ở Đồng Nai (năm 2020, tại Biên Hòa); tổ chức liên kết hoạt động văn hóa khu vực Đông Nam Bộ mở rộng (năm 2022, tại Nhơn Trạch); giới thiệu di sản văn hóa và nguồn lực phát triển trong khai thác du lịch (năm 2022, tại Bạc Liêu)... ;Tặng Thư viện Đồng Nai hơn 3.500 đều sách về Văn hóa dân gian, Lịch sử - văn hóa (năm 2021).
- Hội viên Nguyễn Thị Nguyệt, với chức vụ Phó Chủ tịch Hội thường xuyên đảm bảo nguồn bài viết và biên tập bài viết trong chuyên mục Văn hóa dân gian của tạp chí Văn nghệ Đồng Nai và mục “Sắc màu di sản" trên trang web của Hội; công bố nhiều bài nghiên cứu ở các hội thảo, tạp chí trong và ngoài nước. Đặc biệt công bố chuyên đề “Lịch tiết và lễ hội dân gian người Hoa vùng Tây Nam Bộ" (dài 30 trang) bằng tiếng Anh trên tạp chí quốc tế uy tín Publisher Springer Nature (năm 2021) và biên soạn giáo trình “Văn hóa người Hoa" (Trường Đại học Văn hóa Tp. HCM, 2021).
- Hội viên Phan Đình Dũng xuất bản công trình “Lễ hội cúng lúa mới của người Chơ ro ở Đồng Nai" (2019), tham gia viết bài quảng bá văn hóa dân gian Đồng Nai, đăng tải trên các báo, tạp chí trong nước và một số hội thảo các địa phương (Tây Ninh, Bà Rịa -Vũng Tàu). Tham gia một số công trình nghiên cứu về văn hóa dân gian Nam Bộ: Tín ngưỡng, lễ hội dân gian Nam Bộ (đề tài cấp Bộ, trường đại học Văn hóa TP.HCM chủ trì, năm 2021 - 2022).
- Hội viên Lê Xuân Hậu hoàn thành luận án Tiến sĩ nghiên cứu về Văn hóa đình làng Đồng Nai (trường Đại học Khoa học xã hội & Nhân văn, Đại học Quốc gia TP.HCM).
- Các hội viên Trần Minh Trí, Nguyễn Anh Đức, Trương Thị Nguyên Hiền, Nguyễn Trần Kiệt bảo vệ luận văn lĩnh vực Lịch sử, Văn hóa trong chương trình đào tạo trình độ Thạc sĩ (trường Đại học Văn hóa TP.HCM, Trường Đại học Thủ Dầu Một).
Ngoài ra một số hội viên đang công tác tại các đơn vị như Bảo tàng Đồng Nai, Trường Đại học Văn hóa thành phố Hồ Chí Minh... tham gia tích cực các đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ, cấp tỉnh và cơ sở như hội viên Phan Đình Dũng, Nguyễn Thị Nguyệt, Lê Xuân Hậu, Trần Minh Trí...; tham gia các trại sáng tác do Hội VHNT tổ chức như hội viên hội viên Nguyễn Thị Nguyệt (các trại sáng tác tại Tam Đảo- Vĩnh Phúc năm 2020, Quảng Ninh năm 2022, Thanh Hóa năm 2023), Phan Đình Dũng (trại viết Chiến khu Đ, năm 2021)... ; tham gia xây dựng hồ sơ khoa học di sản phi vật thể trình Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia như Lễ hội Chùa Ông- Biên Hòa, Lễ hội Sayangva (Cúng thần Lúa) của người Chơ-ro ở Đồng Nai....
Bên cạnh nỗ lực sưu tầm, nghiên cứu và phát huy, các hội viên Ban VNDG như PGS. TS Huỳnh Văn Tới, TS. Nguyễn Thị Nguyệt, ThS. Phan Đình Dũng, TS. Lê Xuân Hậu... còn tham gia công tác giảng dạy, đào tạo nguồn nhân lực hoạt động trên lĩnh vực văn hóa cho các Trường Đại học, Cao đẳng, Trung cấp ở Thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh lân cận. Trong 5 năm qua, Ban VNDG có 02 hội viên đã được kết nạp vào Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam (Trần Minh Trí, Nguyễn Anh Đức).
Hy vọng tương lai tươi sáng
Với những kết quả đạt được trong hơn 5 năm hoạt động, Ban VNDG đã góp phần không nhỏ cho thắng lợi chung của Hội VHNT Đồng Nai. Dẫu biết rằng chặng đường phía trước còn dài với nhiều khó khăn, thách thức, nhưng bản thân mỗi hội viên của Ban VNDG luôn quyết tâm nỗ lực không ngừng nghỉ; cần mẫn, sáng tạo, đam mê với công tác sưu tầm, nghiên cứu và quảng bá văn nghệ dân gian của tỉnh Đồng Nai.

​Nguồn: Văn nghệ Đồng Nai số 76 (Tháng 6 năm 2024)