Tối 20/8, tại Cung Quy hoạch, Hội chợ và Triển lãm tỉnh Quảng Ninh, Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Quảng Ninh tổ chức chương trình thơ “Trần Nhuận Minh - Giọt phù sa vạn dặm", đúng vào dịp sinh nhật lần thứ 80 của nhà thơ.
Đến dự chương trình có nhà thơ Trần Đăng Khoa – Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam; bà Nguyễn Thị Hạnh - Tỉnh ủy viên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh; đại diện các Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Hưng Yên và Thành phố Hải Phòng cùng đông đảo văn nghệ sĩ, công chúng yêu thơ trong và ngoài tỉnh.
Nhà thơ Trần Đăng Khoa (giữa) và đại diện các Hội VHNT tỉnh Quảng Ninh, Hải Dương, Hải Phòng (cũ) chúc mừng Nhà thơ Trần Nhuận Minh (thứ ba từ trái sang)
Một sự nghiệp thi ca đồ sộ
Nhà thơ Trần Nhuận Minh phát biểu tại đêm thơ: “Tôi sống và viết ở Quảng Ninh từ năm 18 tuổi, đến nay đã 63 năm, cầm bút đã tròn 65 năm. Nghĩa là hết một đời người…" Ông sinh ngày 20/08/1944, ban đầu lấy bút danh là Trần Bình Minh, quê quán tại thôn Điền Trì, xã Quốc Tuấn, huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương. Trần Nhuận Minh sinh ra ở một vùng đồng chiêm, nhưng tuổi trẻ và phần lớn cuộc đời lại gắn bó với vùng mỏ Quảng Ninh. Từ năm 1962 đến năm 1969, ông chọn nghề dạy học; thời gian sau đó, ông tham gia hoạt động sáng tác, làm biên tập Tạp chí Người vùng mỏ và sách của Hội Văn nghệ Quảng Ninh nhiều năm. Trần Nhuận Minh từng là Bí thư Đảng đoàn, Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật Quảng Ninh, Tổng biên tập báo Hạ Long…
Phần lớn cuộc đời gắn bó với Quảng Ninh, nhà thơ Trần Nhuận Minh đã có một sự nghiệp thi ca đồ sộ với 71 tập sách xuất bản trong và ngoài nước, trong đó có 52 tập thơ, với 31 tập thơ tiếng Việt, 13 tập thơ tiếng Anh và nhiều tập thơ bằng các ngôn ngữ khác. Đặc biệt, 6 tập thơ của ông đã phát hành toàn cầu từ Canada và Ấn Độ. Năm 2007, nhà thơ Trần Nhuận Minh đã được trao Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật với tập thơ "Nhà thơ và hoa cỏ" và trường ca "Bản sonate hoang dã". Phần lớn cuộc đời sống và viết ở Quảng Ninh, ông đã cho ra đời nhiều tác phẩm như: "Đấy là tình yêu" (1971), "Âm điệu một vùng đất" (1980), "Trường ca Đá cháy" (1985), "Nhà thơ áp tải" (1989). Đặc biệt, tập "Nhà thơ và hoa cỏ" đã tái bản 27 lần, tác phẩm được coi là quan trọng nhất trong đời thơ Trần Nhuận Minh, được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam VietKinGS trao tặng kỷ lục về một tập thơ thời đổi mới đã tái bản nhiều lần nhất ở Việt Nam. Ngoài ra, ông đã viết hàng nghìn bài viết về thơ ca, lý luận phê bình văn học và các đề tài đời sống – xã hội.
Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều – Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam – phát biểu: “Nhà thơ Trần Nhuận Minh vừa mang đến nghệ thuật thi ca hiện đại, những vẻ đẹp của thi ca Việt, tiếng Việt, nhưng đồng thời những vấn đề ông đề cập đến là những vấn đề của thời sự". Thật vậy, thơ Trần Nhuận Minh không viết nhiều đến những vấn đề đao to búa lớn, song ông luôn nhìn thấy và khẳng định những giá trị của nhân loại từ trong tiếng nói giản dị, từ những câu chuyện đời sống hàng ngày, đặc biệt là đời sống người thợ mỏ Quảng Ninh. Đó chính là sự tài hoa của một nhà thơ cống hiến hết mình cho thơ, cho đời sống, nhân dân. Chính nhà thơ Trần Nhuận Minh quan niệm mỗi trang thơ phải như “những vỉa than ngâm", và những tác phẩm mang ngôn ngữ tâm hồn Trần Nhuận Minh đã đạt đến tầm nhân loại được dịch ra 18 thứ tiếng và xuất bản ở 22 quốc gia. Thơ của ông từ lâu đã đi vào sách giáo khoa của nước ta, và bắt đầu được đưa vào chương trình đại học ở một số nước.
Nhà thơ Trần Nhuận Minh phát biểu cảm ơn tại Chương trình "Giọt phù sa vạn dặm"
Sự gắn kết của Đất và Người
Nói đến tác phẩm của Trần Nhuận Minh trước hết là nói đến tình yêu đất nước, con người. Nhà thơ Hữu Thỉnh – nguyên Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam - cho rằng: “Tình yêu quê hương đất nước, cùng với sự thấu hiểu cặn kẽ truyền thống văn hóa dân tộc luôn mang đến nguồn năng lượng mới không bao giờ cạn ở nhà thơ Trần Nhuận Minh". Sức lao động, sáng tạo của nhà thơ Trần Nhuận Minh hết sức dồi dào, với ngọn bút vững vàng và tinh thần sắc bén, mạnh mẽ. Đến nay, nhà thơ Trần Nhuận Minh đã nhận 26 giải thưởng văn học lớn. Ngoài giải thưởng Nhà nước về VHNT năm 2007, ông được nhận những giải thưởng danh giá như Giải thưởng Sông Mê Kông tại Campuchia 2020 (Qua sóng Trường Giang); Giải Nhì tiểu thuyết 2020 (Hòn đảo phía chân trời) của Hội Nhà văn Việt Nam. Về nghiên cứu có Giải thưởng Đào Tấn năm 2023 (Thời gian lên tiếng, Đi tìm sự thật, Đối thoại văn chương); Giải thưởng Cống hiến và Huy chương Văn học Đài Loan, tại Đài Loan (năm 2024). Ông đã được tặng Huân chương Kháng chiến hạng Ba (1984), Huân chương Lao động hạng Ba (2000), hạng Nhì (2011), hạng Nhất (2022)...
Những công hiến vượt bậc của nhà thơ Trần Nhuận Minh được nhà thơ Trần Đăng Khoa – Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, em trai của ông khẳng định: “Nếu không có Quảng Ninh, không có Hạ Long thì không có nhà thơ, nhà văn hóa Trần Nhuận Minh…" Ông là nhà thơ của người thợ, của vùng mỏ, của không gian sáng tạo rộng mở mang chiều kích nhân loại và dưỡng chất văn hóa, văn vật Việt Nam. Trong đêm thơ, ông bộc bạch cùng gia đình, quê hương: “Trên bản đồ vùng đất Quảng Ninh trông như một cánh dơi đang bay, và trong quan niệm phương Đông đó là biểu tượng của trí tuệ thông minh, những tình cảm cao đẹp và sự thịnh vượng. Tôi đã chọn cho mình mảnh đất hình cánh dơi này làm quê hương.
Sống tôi gửi tiếng ho khuya khoắt
Chết gửi hồn sốp nhẹ như bọt biển
Sóng ào lên táp vào mỗi lòng người.
Những câu thơ như muối, chảy xót xa trong máu tôi,
Những câu thơ như trống đánh liên hồi trong tim tôi
Những câu thơ như lửa cháy không nguôi trong xương tôi.
Tôi đứng ở mọi miền đi ở khắp nơi,
Chỗ tôi nằm, là mảnh đất này thôi"
Sự gắn kết lớn lao đầy ý nghĩa của Đất và Người đã làm nên một nhà thơ Trần Nhuận Minh đầy tình yêu và trách nhiệm. Từng trang thơ, từng tập sách của ông đều mang hơi thở của cuộc sống, của thời đại, và cũng mang tinh thần tự do, ca ngợi tôn vinh con người như một biểu tượng cao đẹp, đầy sức sống và sự sáng tạo. Song ông nhận về mình sự bình dị, khiêm tốn lạ thường, thể hiện niềm hạnh phúc được gắn bó trong tình yêu tột cùng với đời sống và thơ ca.
Một chương trình thơ đầy ý nghĩa
Chương trình “Trần Nhuận Minh - Giọt phù sa vạn dặm" vốn được Hội VHNT tỉnh Quảng Ninh chuẩn bị từ lâu, và được tổ chức đúng dịp ngày sinh lần thứ 80 của ông. Chương trình được dàn dựng, giới thiệu nhiều tiết mục đặc sắc, đan xen giữa trình diễn thơ, bình luận đánh giá và phóng sự tư liệu, mang đến cho khán giả một cái nhìn toàn diện về cuộc đời và sự nghiệp của nhà thơ Trần Nhuận Minh.
Một phát biểu mang tính chuyên môn của nhà phê bình Nguyễn Chu Nhạc đã khẳng định nhà thơ Trần Nhuận Minh đã để cho cảnh huống, hình ảnh, sự thuận nghịch – đối lập tìm lối đi riêng, cách thể hiện riêng, tự thân của nó; tự bật lên thông điệp gửi gấm vào cuộc sống ông hằng trân quý và tận hiến. Có thể nói, chương trình “Trần Nhuận Minh – Giọt phù sa vạn dặm" đã được Hội VHNT Quảng Ninh, và các thế hệ đồng nghiệp thể hiện theo đúng tinh thần đó, lấy chính tác phẩm của ông để nói về 65 năm miệt mài cầm bút, và sẽ có thêm nhiều năm tiếp theo nữa đóng góp cho nền văn học nghệ thuật nước nhà. Chương trình còn có phần biểu diễn các tác phẩm âm nhạc phổ thơ Trần Nhuận Minh, tiết mục kịch thơ, và điểm nhấn là trích đoạn trường ca “Đá cháy" của ông được sân khấu hóa. Các tiết mục được dàn dựng công phu, hoành tráng, đầy màu sắc nhưng cũng rất gần gũi và tràn đầy cảm xúc bởi các nghệ sĩ nổi tiếng của Quảng Ninh và những người thợ mỏ. Bên cạnh đó, những ca khúc chính con trai ông là Trần Nhuận Vinh phổ thơ đã mang đến sự phấn khởi, sự rung động sâu xa cho gia đình và những người yêu quý thơ ông.
“Từ chân trời một người đến chân trời tất cả" – câu nói của nhà thơ Pháp Paul Éluard được nhà thơ Trần Nhuận Minh dẫn lại nhiều lần đã nhắc đến sự vươn lên, hòa nhập không ngừng của tâm hồn nhà thơ dành cho thi ca và cuộc sống. Thơ ông là sự kết tinh trải nghiệm cá nhân thành giá trị phổ quát, không bị đóng khung bởi khẩu hiệu, bởi những lối đi khuôn mẫu, và luôn giữ phẩm chất văn nhân mang cốt cách Việt Nam trong từng trang viết. Và hôm nay, điều nhà thơ mong muốn qua trái tim và khối óc của mình đạt đến giá trị nhân loại đã được khẳng định bằng sự tôn vinh rất trang trọng và thiết thực của mảnh đất, con người xung quanh ông. Tác phẩm, cuộc đời, lý tưởng sống và sáng tác của ông đã được ghi nhận, và lan tỏa rộng rãi, không ngừng.
Một số hình ảnh tại chương trình
Biểu diễn trích đoạn Trường ca Đá cháy
Chi hội Văn học thuộc Hội VHNT Quảng Ninh chúc mừng nhà thơ Trần Nhuận Minh
Nhà thơ Trần Nhuận Minh (áo trắng) và gia đình sau khi kết thúc chương trình " Giọt phù sa vạn dặm"