Trong vòng 6 tháng vừa qua, nhà thơ Đỗ Minh Dương đã giới thiệu hai tập thơ mới đến bạn văn và bạn đọc: “Thơ trên dòng đời" (Nhà xuất bản Hội Nhà văn), và “Tiếng chim hót trong vườn" (Nhà xuất bản Đồng Nai). Đây là một sự kiện hiếm có, không chỉ gây ấn tượng trên văn đàn tỉnh nhà, mà còn khẳng định về phong độ và chất lượng sáng tác của một nhà thơ ở độ tuổi U80.
“Thơ trên dòng đời" là một tuyển tập thơ được thực hiện một cách công phu, kỹ lưỡng, với độ dày 260 trang, khổ 15x23 cm. Trong đó có 198 bài thơ của nhà thơ Đỗ Minh Dương và một số bài viết của các tác giả khác về thơ ông. Phần thơ được chia thành 3 phần: Dòng đời, Người lính và chiến tranh, Tình yêu và Định mệnh. 9 tác phẩm tập hợp vào phần cuối (Phần phụ lục): Người đồng cảm. Tập sách đã nói lên ý tưởng, tâm nguyện của nhà thơ khi bước qua tuổi “xưa nay hiếm", song vẫn còn hăng say, tâm huyết với cuộc đời và thơ ca.
“Dòng đời" là phần thơ chiếm số lượng nhiều nhất của tập thơ, viết về những trải nghiệm của chính nhà thơ trong cuộc đời – từ những năm tháng tuổi thơ đến khi da mồi tóc bạc. Bên cạnh đó là những thành tố làm nên cuộc đời ông: quê hương, gia đình, bạn bè, thơ… Tất cả đều là những tình cảm in dấu sâu đậm trong lòng ông, gắn ông với cuộc đời chung một cách yêu thương và tự nguyện. Tác giả viết:
“Khi ngụp lặn trong dòng đời đau khổ
Ta vỡ ra bao ấu trĩ dại khờ
Như hạt giống âm thầm đau tách vỏ
Vươn mình lên thành mầm biếc non tơ"
(Dòng đời)
Đặc biệt, hình tượng người mẹ xuyên suốt cả tập “Thơ trên dòng đời", và thể hiện rất đậm nét trong phần “Dòng đời". Mẹ không chỉ là người sinh ra, bú mớm, nâng đỡ tuổi thơ và đồng hành cùng tác giả, mà còn là nguồn sống và tình yêu vĩnh cửu trong đời ông. Suốt đời ông đau đáu nhớ, thương, hoài niệm và day dứt về mẹ - vì mẹ không chỉ hiện thân cho tình yêu thương, mà còn là tấm gương làm người vĩ đại nhất ở nhân gian:
“Nén tâm hương tưởng nhớ
Mẹ hiện ra khóc, cười
Con vô tư khờ dại
Để hồn nhiên làm người…
(Ngày giỗ mẹ)
Tập thơ "Thơ trên dòng đời" của nhà thơ Đỗ Minh Dương
“Người lính và chiến tranh" là một phần của dòng đời đã trôi qua, và là phần đời thiêng liêng, đầy ý nghĩa mà tác giả đã trải qua, và mãi mãi ghi nhớ. Những chiến trường đã đi qua; những gương mặt đồng đội, những người mẹ, người em nơi những làng quê hậu tuyến; từng kỷ vật để lại… in đậm trong nỗi nhớ khắc khoải của tác giả. Và từng lời hát, từng ánh mắt, nụ cười… cũng trở nên bất tử trong tâm trí của một người lính – nhà thơ vốn mang ra chiến trường một tình yêu lớn lao dành cho đất nước, quê hương. Trong đó, chiến khu Đ trong thơ của nhà thơ Đỗ Minh Dương trở nên nổi bật bởi sự gắn bó thiêng liêng, máu thịt với cuộc đời ông.
“Bạt ngàn đất đỏ rừng xanh
Ngỡ ngàng tôi được gặp anh chốn này
Thì thầm khóm lá vòm cây
Kể về anh những tháng ngày gian nguy…
Bùi ngùi như cuộc chia ly
Anh neo một mảnh hồn quê giữa rừng!"
(Giữa rừng chiến khu Đ)
Trước nấm mộ liệt sĩ tình cờ gặp trong rừng, nhà thơ như gặp được đồng đội, và những dòng thơ như muốn xoa dịu nỗi đau mất mát, hy sinh của người lính trong chiến tranh. Bên cạnh hình tượng người mẹ, hình tượng người lính đã được khắc họa rất thành công không chỉ trong tập thơ “Thơ giữa dòng đời", mà còn trong quá trình sáng tác thơ của Đỗ Minh Dương.
“Tình yêu và Định mệnh" thể hiện cảm xúc của nhà thơ, của một trái tim đa cảm, một tấm lòng nhân ái, và tâm hồn lãng mạn. Những câu chuyện tình yêu, những khoảnh khắc định mệnh trong thơ Đỗ Minh Dương bắt nguồn từ những điều giản dị, chân thật trong cuộc sống, ông không khoa trương, cũng không ảo tưởng khi nắm bắt được những điều ấy và trải lòng vào vần thơ. Cho nên thơ về tình yêu, về niềm khao khát sống và hạnh phúc của ông không đơn thuần là tình yêu trai gái, mà còn là một triết lý sống bình dị, chan hòa, khiêm tốn và đầy lòng chia sẻ:
“Mùa vừa chín, em mang quả tặng
quả vườn quê thơm thảo ngọt lành
Dẫu là khế, là sung hay mận
chua chát gì cũng ngọt lòng anh"
(Quả vườn em)
Phần cuối giới thiệu một số bài viết và thơ của các bạn bè, đồng nghiệp của nhà thơ Đỗ Minh Dương viết về ông. Cũng mang tinh thần khiêm tốn và chọn lọc, 9 bài viết đã nêu bật lên đặc điểm nghệ thuật và giá trị văn học từ sự nghiệp sáng tác của nhà thơ, đồng thời thể hiện sự trân quý, đồng cảm đối với một người thơ không chỉ của đất Đồng Nai, mà còn là tác giả được biết đến trên văn đàn Việt Nam nhiều thập kỷ qua. Trong đó có những bài viết đáng chú ý: “Đỗ Minh Dương: Tự bằng lòng với đôi cánh trời sinh" (Trinh Đường); “Tóc bạc rồi hồn vẫn trẻ thơ" (Bùi Công Thuấn); Đỗ Minh Dương – thơ cần cho con người như thế chăng?" (Bùi Quang Huy)…
***
Có thể coi “Thơ trên dòng đời" là cuộc sơ kết hành trình thơ của nhà thơ Đỗ Minh Dương trong những thập kỷ sống và cầm bút của ông, và mở ra một hành trình mới, với tập thơ “Tiếng chim trong vườn" còn nóng hổi mực in. Đây là tập thơ thứ 13 của nhà thơ, với 45 bài thơ được sáng tác trong thời gian gần đây.
Về ý nghĩa, có lẽ “Tiếng chim hót trong vườn" (với ý nghĩa là tựa của một tập thơ) là một sự nối tiếp tuyệt vời của “Thơ trên dòng đời", bởi đó là tiếng hót ẩn dụ của một tâm hồn yêu thơ, yêu cuộc sống một cách bền bỉ, kiên định; và khu vườn như một nơi dừng chân của “dòng đời" vô tận, là một nơi yêu thương và chữa lành. Về nội dung, tập thơ “Tiếng chim hót trong vườn" mang đến một ấn tượng mới mẻ và tốt đẹp, với những bài thơ mang độ chín về bút pháp và tư tưởng, đồng thời vẫn thể hiện những cảm xúc, những rung động tươi mới một cách truyền cảm.
Và tập thơ "Tiếng chim hót trong vườn"
Thật vậy, trong tập thơ “Tiếng chim hót trong vườn" có nhiều bài thơ mang tính chiêm nghiệm từ lịch sử, văn hóa dân tộc, từ những cuộc đời của các bậc tiền nhân (như đứng trước Huế, trước thành Cổ Loa, hay đại thi hào Nguyễn Du, học giả Đào Duy Từ…), kể cả những bài học làm người từ những người như cha mẹ, hay chị của lãnh tụ vĩ đại Hồ Chí Minh.
“Trẻ thơ dưới mái tranh nghèo
Con say giấc với câu Kiều mẹ ru
Lớn dần qua những mùa Thu
Đọc Kiều đến thuộc, tự ru lấy mình…"
(Thì thầm với Nguyễn Du)
Tập thơ cũng đánh dấu một kiểu thơ mới mang tính triết lý của nhà thơ Đỗ Minh Dương:
“Lòng tốt vốn hồn nhiên
như nắng trời, như chim hót
Lòng tham đầy mưu chước
như cạm bẫy, như bóng đêm…
Nhưng có kẻ hai lòng trong một
xấu tốt nhập nhằng
khó nhận mặt gọi tên!"
(Hai trong một)
Tuy nhiên, nhà thơ Đỗ Minh Dương luôn khẳng định sự vươn lên của cái Đẹp, cái Thiện, cùng với cuộc sống mới mẻ, lạc quan đang mời gọi hàng ngày trong cuộc đời của mỗi con người. Với độ tuổi và sự trải nghiệm gần 80 năm, cùng với khí chất thâm trầm và cách sống nội tâm, chấp nhận cô đơn của ông… người đọc, thậm chí bạn văn dễ cảm thấy ông là người thích sống và viết trong hoài niệm, ưa sự xưa cũ hơn là nhìn ra tương lai. Song đó chỉ là một phần của thơ ông, còn từ những thăng trầm, đau khổ, thậm chí mất mát, tuyệt vọng, ông đã tự ví mình như “hạt giống âm thầm đau tách vỏ"; và lấy chính lòng mình làm tiếng gọi của nhân sinh:
“Vườn ta trồng cây mới đã vươn cao
Chim mới đến sao hót toàn giọng cũ?
Thôi, đừng xoáy vào nỗi buồn xưa nữa
Hãy hát lời mừng chào nắng mới ban mai…"
(Tiếng chim hót trong vườn)
Như vậy, có thể nói tập thơ mới nhất của nhà thơ Đỗ Minh Dương là một sự mở đầu hoàn toàn mới cho những sáng tác mới khi đất nước chuyển mình sang một kỷ nguyên mới, với một tầm vóc mới. Cùng với vốn sống, vốn tri thức dày dặn, đạt độ chín sâu sắc của mình, nhà thơ sẽ mang đến cho văn chương Đồng Nai cũng như văn đàn cả nước những điều mới mẻ đáng trân trọng.